ΤΑΦΡΟΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ: ΕΙΝΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ;

Μέσα στα πλαίσια του διαλόγου που έχει ξεκινήσει μεταξύ διαφόρων οργανωμένων συνόλων και ατόμων γύρω από το θέμα της επανα-διεκδίκησης των δημόσιων χώρων της πόλης, η ομάδα ‘Άγρυπνοι Εντός των Τειχών’, που απαρτίζεται εξ ολοκλήρου από κατοίκους της εντός των τειχών Λευκωσίας, φέρνει στο προσκήνιο ένα δημόσιο χώρο, σήμα κατατεθέν της πόλης της Λευκωσίας, που δεν είναι κανένας άλλος από την ενετική οχύρωση της πόλης και συγκεκριμένα, το χώρο της τάφρου των τειχών τον οποίο διαχειρίζεται σήμερα ο Δήμος Λευκωσίας.

Στην Κύπρο τα αρχαία μνημεία προστατεύονται από τον Περί Αρχαιοτήτων Νόμο του 1935. Τα Αρχαία Μνημεία της Κύπρου διακρίνονται σε Μνημεία Α’ Πίνακα (ιδιοκτησία του κράτους) και σε Μνημεία Β’ Πίνακα (ιδιωτικές περιουσίες που όμως υπόκεινται σε κρατικό έλεγχο).

Τα ενετικά τείχη της Λευκωσίας (με περίμετρο 5 χιλιομέτρων και 11 προμαχώνες), μαζί με την τάφρο που τα περιβάλλει, κτίστηκαν το 1567 εν όψει της επικείμενης καθόδου των Οθωμανών. Οι μεσαιωνικές οχυρώσεις της πόλης θεωρούνται σταθμός στην αναγεννησιακή οχυρωματική αρχιτεκτονική, η οποία βρισκόταν τότε στο απόγειό της. Η Λευκωσία τότε θεωρήθηκε ως το μοντέλο της αστρικής πόλης (κυκλικά τείχη με καρδιόσχημους προμαχώνες). Έτσι τα τείχη και η τάφρος κηρύχθηκαν σε Μνημείο Α’ Πίνακα με τη θέσπιση του Περί Αρχαιοτήτων Νόμου το 1935, έγιναν, δηλαδή, κρατική ιδιοκτησία.

Η επίσημη ανάμειξη του Δήμου Λευκωσίας στο χώρο της τάφρου ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 1898, οπόταν ένα μέρος της τάφρου εκμισθώθηκε από την αποικιοκρατική κυβέρνηση στο Δημαρχείο με συγκεκριμένους όρους, που περιλάμβαναν: Την καταβολή ενοικίου, τη διατήρηση της καθαριότητας στην τάφρο, την απαγόρευση ανέγερσης υποστατικών χωρίς άδεια, την απαγόρευση αποκοπής δέντρων, ή τη χρήση από τρίτους για σκοπούς που δεν προνοούσε η συμφωνία. Ουσιαστικά ήταν ένα σχέδιο διαχείρισης, το οποίο ανανεώθηκε το 1950 για ολόκληρο το μνημείο και το οποίο ισχύει μέχρι το 2049 και προβλέπει ότι, σε περίπτωση που αθετείται οποιοσδήποτε όρος, το μνημείο επιστρέφει στον ιδιοκτήτη, δηλαδή στην κυβέρνηση.

Όποιος επιχειρήσει να περιδιαβεί την περιφέρεια της τάφρου των τειχών σήμερα, θα διαπιστώσει καταρχάς ότι χωρίς να περάσει από έλεγχο διαβατηρίων δεν μπορεί να συνεχίσει τη διαδρομή του στο βόρειο τμήμα των οχυρώσεων, αφού αυτό ελέγχεται από τον Τουρκικό στρατό (από το Βόρειο τμήμα του προμαχώνα Flatro μέχρι το Βόρειο τμήμα του προμαχώνα Rocca). Δυστυχώς, όμως, τα εμπόδια στην περιδιάβαση δεν περιορίζονται στη διαίρεση της πόλης μας. Πιο κάτω απαριθμούνται τα εμπόδια που θα αντιμετωπίσει κανείς επιχειρώντας να απολαύσει μια βόλτα στο νότιο τμήμα της τάφρου, το ελεγχόμενο από την Κυπριακή Δημοκρατία:

1. Το τμήμα της τάφρου που ξεκινά από τα νότια του προμαχώνα Flatro μέχρι το πάρκο της Χρυσαλινιώτισσας χρησιμοποιείται σήμερα ως γήπεδο από τον Αθλητικό Σύλλογο του Ορφέα. Όπως προειδοποιεί αναρτημένη πινακίδα στην περίφραξη του γηπέδου: «Απαγορεύεται αυστηρώς η είσοδος. Οι παραβάτες θα διώκονται»!! Επιπλέον, ο χώρος βρίθει από σκουπίδια και διαφημιστικές πινακίδες. Οι διαφημιστικές αυτές πινακίδες λειτουργούν και ως παραπέτασμα που κρύβει παντελώς την εντυπωσιακή θέα της οχύρωσης από το δρόμο εκτός των τειχών.

2. Η πορεία, στη συνέχεια, διακόπτεται από τα ανοίγματα Χρυσαλινιώτισσας και Κολοκάση (δρόμοι/περάσματα που δημιουργήθηκαν επί αγγλοκρατίας), τα οποία αναγκάζουν τον διαβάτη να εξέλθει από την τάφρο.

3. Το τμήμα της τάφρου που απλώνεται από τη δυτική πλευρά του ανοίγματος Κολοκάση μέχρι και τον προμαχώνα Constanza καταλαμβάνεται από το γήπεδο και τα βοηθητικά κτίσματα του αθλητικού Σωματείου του Ολυμπιακού. Και εδώ, όπως και στον Ορφέα, η είσοδος στην τάφρο προφανώς απαγορεύεται… Η αναρτημένη πινακίδα προειδοποιεί: «Στο γήπεδο επιτρέπεται η είσοδος μόνο στους ποδοσφαιριστές»!! Έτσι λοιπόν η βόλτα μπορεί να συνεχιστεί αφού περάσει κανείς από τα κομμένα ττέλια που στήθηκαν για να χωρίσουν το πάρκο του Κολοκάση από το γήπεδο.

4. Διασχίζοντας την τάφρο μεταξύ των προμαχώνων D’Avila και Tripoli απολαμβάνει κανείς μια όαση πρασίνου με όλων των ειδών δέντρα και θάμνους καθώς και την τοπιοτέχνηση μιας άλλης εποχής… Σύντομα με τα έργα ‘ανάπλασης’ της Πλατείας Ελευθερίας ο χώρος αυτός θα μετατραπεί σε κρανίου τόπον… Αφήνοντας πίσω του κανείς την όαση αυτή, φθάνει στην τάφρο, βόρεια του προμαχώνα Tripoli και αναγκάζεται να σταματήσει μπροστά από ένα ψηλό κιγκλίδωμα που εκτείνεται σε όλο το πλάτος της τάφρου. Έχει φτάσει στο ιδιωτικό Field Club όπου τα γήπεδα αντισφαίρισης χρησιμοποιούνται μόνο από μέλη. Εδώ, όπως και στο ‘γήπεδο’ του Ορφέα και του Ολυμπιακού, τα γήπεδα και τα αποδυτήρια αναγκάζουν το διαβάτη να ανεβεί στο πεζοδρόμιο της οδού Αιγύπτου για να φτάσει τελικά στην Πύλη Πάφου περνώντας μέσα από ένα άλλο μικρό τμήμα της τάφρου στο οποίο υπάρχουν οι εξής πινακίδες: “Parking for Field Club Members Only” και «Χώρος στάθμευσης για τους υπαλλήλους της ΑΤΗΚ μόνο».

5. Η Πύλη Πάφου αποτελεί ευχάριστη εξαίρεση αφού παραμένει δημόσιο πέρασμα, όπως θα έπρεπε να παραμείνει και η Πύλη Αμμοχώστου…

Αυτά για την περιδιάβαση της μισής τάφρου. Σύντομα θα συνεχίσουμε τον περίπατό μας προς βορράν…

Άγρυπνοι Εντός των Τειχών

Οκτώβρης 2010

------- ΗΜEΡΑ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ------- Τάφρος Λευκωσίας. Είναι δημόσιος χώρος;

ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ

Ανακοίνωση σωματείου Άγρυπνοι εντός των τειχών' για τον προτεινόμενο καθεδρικό ναό στη Λευκωσία

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟ ΝΑΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

Καταχωρήθηκε την Δευτέρα 20/9/2010 στο Ανώτατο Δικαστήριο προσφυγή 42 προσώπων (εκ των οποίων κάποια είναι και μέλη του σωματείου μας) με την οποία αμφισβητείται η νομιμότητα της απόφασης της 6ης Ιουλίου 2010 του Δημοτικού Συμβουλίου Λευκωσίας σχετικά με την έγκριση έκδοσης πολεοδομικής άδειας χωρίς θεώρηση σχεδίων για ανέγερση καθεδρικού ναού στην εντός των τειχών πόλη.
Το σωματείο μας (Άγρυπνοι Εντός των Τειχών), επιθυμώντας να στηρίξει την προσφυγή αυτή αναφέρει τα εξής:
1. Ως κάτοικοι της εντός των τειχών Λευκωσίας αμφισβητούμε την νομιμότητα της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου να εγκρίνει έκδοση πολεοδομικής άδειας χωρίς θεώρηση τελικών σχεδίων. Μια τέτοια πρωτοφανής και ασαφής απόφαση καλλιεργεί ανασφάλεια και έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στο Δημοτικό Συμβούλιο για τους μελλοντικούς χειρισμούς του επί του θέματος.

2. Ως κάτοικοι της εντός των τειχών πόλης συμφωνούμε με την άποψη της Ειδικής Επιτροπής Άσκησης Αισθητικού Ελέγχου ότι «οι υπάρχοντες ναοί στην περιτειχισμένη πόλη υπερκαλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού» και ότι «ο συγκεκριμένος ναός, σε όγκο και σε ύψος, έρχεται σε αντίθεση με τα μεγέθη και γενικά την κλίμακα της παλιάς πόλης και παραβιάζει τις πρόνοιες του Τοπικού σχεδίου Λευκωσίας». Θεωρούμε ότι τόσο το μέγεθος όσο και η μορφή του επιτίθενται βίαια και προσβάλλουν το ήπιο αρχιτεκτονικό περιβάλλον της παλιάς πόλης, ενώ ταυτόχρονα προβάλλουν μιαν αλαζονεία αντίθετη με τις ανάγκες των κατοίκων. Ίσως ένα ιατρικό κέντρο παροχής πρώτων βοηθειών με χώρο πρασίνου και χώρο στάθμευσης να εξυπηρετούσε καλύτερα τις ανάγκες αυτές και γενικότερα το δημόσιο συμφέρον.

Είμαστε κάτοικοι μιας ιστορικής πόλης, μικρής σε μέγεθος, περιβαλλομένης από ενετικά τείχη, η οποία επιδέχεται μόνο ήπια ανάπτυξη. Πιστεύουμε ότι κάθε είδους ανάπτυξη στο ιστορικό κέντρο θα πρέπει πάντοτε να σέβεται το χαρακτήρα των ιστορικών και αρχαιολογικών μνημείων που βρίσκονται εντός των τειχών και παράλληλα να ενισχύει και όχι να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Ζούμε σε στενούς δρόμους με στενά πεζοδρόμια, δίπλα από νυκτερινά κέντρα, εμπορικά καταστήματα, εκκλησίες, ξυλουργεία, μηχανουργεία. Αμφισβητούμε το κατά πόσον το Τμήμα Δημοσίων Έργων έχει κάνει ουσιαστική έρευνα στην πόλη και ανάμεσα στους κατοίκους ώστε να κρίνει ότι «δεν θα δημιουργηθούν ουσιαστικές επιπτώσεις από κυκλοφοριακής άποψης λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι και σήμερα συντελούνται ανάλογες δραστηριότητες στους γειτνιάζοντες ναούς». Εμείς που βιώνουμε καθημερινά τις συνέπειες από αυτές τις δραστηριότητες έχουμε διαφορετική άποψη. Βιώνουμε τον αποκλεισμό και στέρηση της ποιότητας της ζωής μας από την κυκλοφοριακή συμφόρηση και στάθμευση ενώ πάρα πολλές φορές αντιμετωπίσαμε κίνδυνους όπως δυσκολία στην πρόσβαση ασθενοφόρων ή/και πυροσβεστικών οχημάτων, υποχρεωθήκαμε να ανεβούμε σε γειτονικές στέγες για να βγούμε από τα σπίτια μας, επειδή ορισμένοι από τους επισκέπτες σε γάμους και λειτουργίες- επετείους-εορτασμούς σταθμεύουν έξω από την μοναδική είσοδο-έξοδο του σπιτιού μας. Δηλώνουμε ότι η κυκλοφοριακή συμφόρηση και στάθμευση αυτοκινήτων στα πεζοδρόμια, η δυσχέρεια στη διέλευση ασθενοφόρων και πυροσβεστικών οχημάτων, η ηχορύπανση, η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ήδη καθημερινά μας προβλήματα. Υποστηρίζουμε ότι οι 200 νέοι χώροι στάθμευσης τους οποίους υπόσχονται οι μελετητές του εν λόγω έργου δεν θα επαρκούν και ότι ο μεγάλος αριθμός επισκεπτών, που θα δέχεται ο ναός, θα οξύνει τα προβλήματα αυτά. Ως εκ τούτου, θεωρούμε ότι τόσο η διαδικασία ανέγερσης όσο και η χρήση του ναού αργότερα, θα επηρεάσει αρνητικά την καθημερινή ζωή μας.

3. Ως κάτοικοι του ιστορικού κέντρου της Λευκωσίας θεωρούμε ότι ολόκληρη η εντός των τειχών Λευκωσία είναι ένα μοναδικό, ζωντανό και δυναμικό πολιτιστικό μνημείο. Συνεπώς απαιτούμε όπως εφαρμόζονται αυστηρά οι νομοθεσίες της Κυπριακής Δημοκρατίας που διασφαλίζουν την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Επιπλέον, απαιτούμε όπως οι διάφορες Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Συμβάσεις, Συνθήκες και Χάρτες που αφορούν στην προστασία και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ειδικά των ιστορικών κέντρων [π.χ. UNESCO Convention Concerning the Protection of World Cultural and Natural Heritage (Παρίσι, 1972), International Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sites (Χάρτα Βενετίας, 1964), Convention for the Protection of the Architectural Heritage of Europe (Συνθήκη Γρανάδας, 1985), Charter for the Conservation of Historic Towns and Urban Areas (Χάρτα της Ουάσινγκτον, 1987), Charter for the Protection and Management of the Archaeological Heritage (Χάρτα Λωζάννης, 1990) κ.ά.], καθώς και οι απόψεις ξένων και ντόπιων ειδικών (Ειδική Επιτροπή Άσκησης Αισθητικού Ελέγχου, ΕΤΕΚ, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου, Σύνδεσμος Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών Κύπρου, Κυπριακό τμήμα Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών-ICOMOS, Ακαδημαϊκό προσωπικό Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου κ.ά.), ληφθούν σοβαρά υπόψη και τύχουν ανάλογου σεβασμού.

4. Ως κάτοικοι της εντός των τειχών Λευκωσίας, απαιτούμε ουσιαστική συμμετοχή και λεπτομερείς έρευνες από τις αρμόδιες αρχές προτού προβούν σε λήψεις αποφάσεων που αφορούν το παρόν και το μέλλον αυτής της πόλης.

Μια πόλη δεν είναι πόλη χωρίς τους κατοίκους της!

Άγρυπνοι Εντός Των Τειχών
Οκτώβριος 2010